Böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliği tedavisinde hayat kurtarıcı ve yaşam kalitesini artıran en etkili yöntemlerden biridir. Ancak böbrek nakli için belirli hukuki ve medikal şartların sağlanması gereklidir. Bu haberimizde, böbrek nakli kimlere yapılır, şartları nelerdir, nakil öncesi ve sonrası süreç nasıl işler detaylarıyla anlatıyoruz.
Böbrek Nakli Nedir?
Böbrek nakli, fonksiyonlarını kaybetmiş veya ciddi şekilde azalmış böbreğin yerine, canlı ya da kadavra (beyin ölümü gerçekleşmiş donör) vericisinden alınan sağlıklı bir böbreğin cerrahi olarak yerleştirilmesi işlemidir. Bu yöntem, diyaliz gibi geçici tedavilere kıyasla hastanın yaşam kalitesini ve süresini önemli ölçüde artırır.
Böbrek Nakli İçin Gerekli Hukuki Şartlar
Canlı verici için akrabalık ilişkisi: Canlı verici genellikle 4. dereceye kadar akraba, eş veya yakın dost olabilir. Akrabalık dışındaki durumlarda etik kurul onayı gereklidir.
Yaş sınırı: Canlı verici olabilmek için 18 yaşından büyük olmak zorunludur.
Akıl sağlığı durumu: Canlı verici adayının akıl sağlığının yerinde olması gerekir.
Kadavra nakli için: Türk vatandaşı olmak şarttır.
Böbrek Nakli İçin Gerekli Medikal Şartlar
Aktif enfeksiyon hastalığı bulunmamalıdır.
Kanser tanısı olmamalı veya kanser tedavisi tamamlanmış ve belirli bir süre (genellikle 2-5 yıl) geçmiş olmalıdır.
Kardiyovasküler sistem ve diğer hayati organların nakil için uygun olması gerekir.
Hayatı kısıtlayıcı ciddi yandaş hastalıklar olmamalıdır.
Böbrek Nakli İçin Kimler Uygundur?
Son dönem böbrek yetmezliği yaşayanlar (böbrek fonksiyonlarının %90’ını kaybetmiş kişiler),
Diyabet, hipertansiyon, kronik glomerülonefrit gibi böbrek yetmezliğine yol açan hastalıklardan dolayı böbrek fonksiyonları ciddi şekilde azalmış olanlar,
Diyaliz tedavisine alternatif arayan hastalar.
Böbrek Nakli Öncesi Testler ve Değerlendirmeler
Nakil işleminin başarısı için hem alıcı hem verici adayları kapsamlı şekilde incelenir. Bu testler şunlardır:
Kan grubu uyumu testi: Alıcı ve verici arasında kan grubu uyumunun sağlanması gereklidir.
Doku tipleme testi (HLA testi): İmmünolojik uyumu belirlemek için yapılır.
Cross-match testi: Alıcının vericiye karşı antikorları olup olmadığını kontrol eder. Pozitif ise nakil yapılamaz.
Genel sağlık taramaları: Enfeksiyon, kanser taramaları, kalp, solunum, mide-barsak sistemi kontrolleri.
Radyolojik incelemeler: Vericinin böbrek fonksiyonları ve anatomik uygunluğu BT, anjiyo ve renal sintigrafi ile değerlendirilir.
Böbrek Nakli Ameliyatı Süreci
Canlı verici nakillerinde genellikle sol böbrek tercih edilir, fonksiyonu daha iyi olan böbrek vericide kalır.
Kadavra nakillerinde böbreklerin bekleme süresi belirsiz olduğundan hasta sürekli hazır olmak zorundadır.
Ameliyat sonrası canlı vericili hastalar 5-6 gün, kadavra nakillerinde 8-9 gün hastanede kalır.
Böbrek Nakli Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
İlk 6 ay enfeksiyon riski yüksek olduğundan kalabalık ve hastalık riski olan ortamlardan uzak durulmalıdır.
İlaç kullanımı aksatılmamalıdır; bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar düzenli alınmalıdır.
Beslenme ve diyet önerilerine dikkat edilmelidir.
Evde tansiyon takibi yapılmalı, ilaçlar için not defteri tutulmalıdır.
Ağır fiziksel işlerden kaçınılmalı, mümkünse iş ortamında enfeksiyon riski azaltılmalıdır.
Düzenli tıbbi kontroller ve laboratuvar testleri yapılmalıdır.
Red (rejeksiyon) krizleri erken tedaviyle önlenebilir, kronik red gelişirse tekrar diyalize geçmek gerekebilir.
Böbrek Nakli ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Böbrek nakli için ne gerekir?
Böbrek nakli için öncelikle böbrek yetmezliği tanısı konmuş olması gerekir. Ayrıca kan grubu ve doku uyumu, genel sağlık durumu, psikolojik ve sosyal değerlendirmeler de nakil için gereklidir.
Kimler böbrek nakli veremez?
Aktif enfeksiyon, kontrol edilemeyen kanser, ciddi kalp-akciğer hastalıkları, tedaviye uyumsuzluk gibi durumlar böbrek nakli için engel oluşturur.
Böbrek nakli herkese uyar mı?
Hayır, böbrek nakli herkese uygun olmayabilir. Naklin başarısı için hastanın genel durumu, doku uyumu ve yaşam beklentisi göz önüne alınır.
Böbrek naklinden sonra kaç yıl yaşanır?
Nakil sonrası böbreğin ortalama işlev süresi 10-15 yıl arasında değişir. Düzenli kontrol ve ilaç kullanımıyla bu süre uzatılabilir.
Böbrek nakli olanların yorumları nasıldır?
Nakil olanlar genellikle yaşam kalitelerinin arttığını, diyalizden kurtulduklarını ve günlük hayatlarının düzene girdiğini belirtir.
Böbrek nakli verici riskleri nelerdir?
Vericilerde ameliyat riski, enfeksiyon, kanama gibi komplikasyonlar olabilir ancak genel sağlık açısından ciddi risk taşımazlar.
Böbrek nakli olanlara müjde nedir?
Yeni immünosupresif ilaçlar ve cerrahi tekniklerle nakil başarısı artmış, böbreğin ömrü uzamıştır.
Kimler böbrek nakli olamaz?
Nakil için uygun olmayan hastalar arasında aktif enfeksiyonu veya tedavi edilmeyen kanseri olanlar, ciddi kalp hastalığı olanlar ve psikolojik sorunları ağır olanlar yer alır.
Böbrek nakli sonrası böbrek reddi belirtileri nelerdir?
İdrarda kan, ateş, böbrekte ağrı, idrar miktarında azalma, ödem ve tansiyon yükselmesi böbrek reddi belirtileri arasında sayılır.
Böbrek nakli ameliyatında ölüm riski var mı?
Ameliyat riski her zaman vardır ancak gelişen cerrahi teknikler sayesinde ölüm riski oldukça düşüktür.
Böbrek naklinde doku uyumu nasıl bakılır?
Doku uyumu için alıcı ve verici arasındaki HLA testi yapılır. Kan grubu uyumu da naklin başarısı için önemlidir.
Böbrek nakli olanlar kaç yıl yaşar?
Yaşam süresi kişiye göre değişmekle birlikte, nakil sonrası ortalama 10-15 yıl sağlıklı böbrekle yaşanabilir.
